Chiến lược ngoại giao bẫy
nợ của Trung Quốc đã làm hại nhiều nước nghèo trong thập kỷ qua. Tài nguyên
thiên nhiên, cảng khẩu chiến lược thành tài sản thế chấp.
Học giả JC Punongbayan,
Philippines ngày 2/3 có bài phân tích đáng chú ý trên tờ Rappler:
"Điều tôi sợ nhất về các khoản vay mới,
thân thiện của Trung Quốc".
"Trong cuộc họp gần đây với
các doanh nhân, ông Ernesto Pernia, nhà kinh tế học đang giữ chức Giám đốc Viện
Kinh tế và phát triển quốc gia Philippines thừa nhận rằng, các khoản cho vay để
xây dựng cơ sở hạ tầng từ Trung Quốc đắt hơn Nhật Bản.
Tuy nhiên khi được hỏi lý do tại
sao chính phủ Tổng thống Rodrigo Duterte vẫn muốn vay các khoản tiền lớn từ
Trung Quốc, ông Ernesto Pernia đưa ra những câu trả lời khác nhau, đại loại
như:
Chúng ta không thể có được tất cả
các khoản vay từ Nhật Bản; việc xử lý các dự án vay vốn của Nhật Bản có xu hướng
chậm; lãi suất của Trung Quốc vẫn còn tốt hơn nhiều khoản vay thương mại;
Đặc biệt là lý do "chúng ta
cần thêm bạn bè" ông Ernesto Pernia đưa ra, Trung Quốc có thực sự thân thiện
ở đây hay không?
Trong bài viết này, tác giả (JC
Punongbayan) tập trung phân tích các khoản vay của Trung Quốc để thấy được sự
trầm trọng, nặng nề của nó.
Trong những năm gần đây, một
trong những chiến lược Trung Quốc theo đuổi là "ngoại giao bẫy nợ". Họ
đổ hàng tỉ đô la Mỹ cho vay, hàng triệu đô la Mỹ viện trợ các dự án cơ sở hạ tầng ở nước ngoài.
Nhiều nước trong số những con nợ
của Trung Quốc đã không thể trả nợ, buộc phải từ bỏ tài nguyên thiên nhiên và
các lợi ích / tài sản chiến lược của mình cho Bắc Kinh như một hình thức thế chấp.
Điều này đã thúc đẩy lần lượt các
lợi ích kinh tế, chính trị của Trung Quốc trên toàn thế giới. Philippines nên
lưu ý đến những kinh nghiệm của các nước đi vay này.
Với những hành động cũng như vai
trò của lãnh đạo hiện tại đất nước chúng ta, thì Philippines có thể là nạn nhân
tiếp theo của kế hoạch ngớ ngẩn này.
Các khoản vay đắt đỏ
Trong chuyến thăm đầu tiên của
ông Rodrigo Duterte tới Bắc Kinh vào năm 2016, các quan chức Trung Quốc đã cam
kết viện trợ 6 tỉ USD và cho vay 3 tỉ USD nhằm mục đích tài trợ cho các dự án
xây dựng cơ sở hạ tầng mà ông Rodrigo Duterte đặt tên "Xây! Xây!
Xây!".
Đây là lần đầu tiên Trung Quốc cấp
viện trợ nước ngoài cho Philippines.
Nhưng cho đến nay, Trung Quốc vẫn
không cho Philippines mượn tiền. Nhà kinh tế trưởng của ông Rodrigo Duterte khẳng
định, các cuộc đàm phán đang được tiến hành;
Trung Quốc sẽ cho Philippines vay
với lãi suất từ 2% đến 3%, trong khi Nhật Bản đang cho Philippines vay với lãi
suất từ 0,25% đến 0,75%.
Làm một phép tính đơn giản cũng
thấy, các khoản vay từ Trung Quốc lãi suất thấp nhất cũng đắt 3 lần, lãi suất
cao nhất thì đắt gấp 12 lần Nhật Bản!
Một số người cho rằng, các khoản
vay của Trung Quốc rất đắt vì họ cho các quốc gia có rủi ro vay, có nghĩa là
cho các nước có khả năng vỡ nợ cao vay.
Tuy nhiên, Philippines đã lấy lại
được môi trường đầu tư hấp dẫn từ 2013, các tổ chức xếp hạng tín dụng đã cải
thiện và khẳng định vị trí của Philippines kể từ đó.
Nếu Philippines đáng tin cậy như
vậy, tại sao Trung Quốc không thể cung cấp lãi suất ưu đãi hơn như Nhật Bản?
Ngoài lãi suất cao, các khoản cho
vay của Trung Quốc còn đòi hỏi sự tham gia trực tiếp của nhà thầu Trung Quốc,
khác hoàn toàn các dự án vay vốn Nhật Bản, ai cũng có thể tham gia đấu thầu.
Cho đến nay đã có 3 dự án xây dựng
cơ sở hạ tầng của Philippines ưu tiên sử dụng nhà thầu Trung Quốc, đó là: dự án
đập thủy lợi sông Chico; dự án kênh Kaliwa; dự án đường sắt Nam - Nam.
Ernesto Pernia cho biết, chính phủ
Philippines sẽ chọn 3 trong số các công ty Trung Quốc và đảm bảo rằng họ sẽ được
kiểm tra kĩ lưỡng.
Nhưng đây là mảnh đất màu mỡ cho
thông đồng và tham nhũng. Chúng tôi đã từng có một quá khứ tồi tệ trong giao dịch
với các công ty Trung Quốc trong các dự án cơ sở hạ tầng.
Trong nhiệm kỳ của Tổng thống
Arroyo, thỏa thuận NBN - ZTE trị giá 329 triệu USD đã để lại dấu vết tham nhũng
khổng lồ hướng tới vợ chồng Tổng thống và có những cáo buộc nhằm thẳng vào bà Tổng
thống Gloria Macapagal Arroyo.
Dự án Northrail cũng bị hỏng vì hối
lộ và tính cước quá mức, nếu Philippines không giải quyết xong vào năm 2017 thì
mỗi năm sẽ phải trả cho nhà thầu Trung Quốc trên 100 triệu đô la Mỹ.
Tóm lại, các khoản vay mới của
Trung Quốc rất đắt đỏ, không cạnh tranh và dễ nuôi tham nhũng.
Ngoại giao bẫy nợ
Quan trọng hơn, các khoản vay mới
của Trung Quốc phải đặt trong bối cảnh chiến lược phát triển lâu dài mà Trung
Quốc gọi là Vành đai và Con đường.
Theo sáng kiến này, Trung Quốc muốn
xây dựng cơ sở hạ tầng đường xá, cầu cống, sân bay, đường ống, đập, đường sắt
và hạ tầng viễn thông trên 68 quốc gia từ châu Á - Thái Bình Dương, châu Phi,
Trung Đông sang châu Âu.
Các dự án trong Vành đai và Con
đường được Trung Quốc xem như cách "giúp các nước nghèo cần tiền xây dựng
cơ sở hạ tầng và phát triển".
Từ năm 2000 đến 2015, các khoản
vay của Trung Quốc cho các nước châu Phi vùng hạ Sahara đã tăng 98 lần, đạt đỉnh
năm 2013 là 17 tỉ USD.
Các ngân hàng Trung Quốc cũng cho
Pakistan vay 1,2 tỉ USD trên cơ sở cam kết 57 tỉ USD cho hành lang kinh tế
Trung Quốc - Pakistan.
Một chuyên gia cho biết, những
khoản vay này là quá lớn và hấp dẫn với nhiều quốc gia nhỏ gặp khó khăn.
Bộ Tài chính Philippines cũng xem
Vành đai và Con đường là cơ hội "mở ra những thị trường mới cho hàng hóa
Philippines và đưa các dự án xây dựng cơ sở hạ tầng vào thời đại hoàng
kim".
Nhưng trong những năm gần đây, những
nước nghèo đã tự thấy mình không thể trả được các khoản vay này, và dính vào bẫy
nợ của Trung Quốc.
Họ thường không còn lựa chọn nào
khác ngoài việc cung cấp cho Trung Quốc quyền khai thác tài nguyên thiên nhiên
hoặc sử dụng / sở hữu tài sản chiến lược liên quan đến an ninh chủ quyền quốc
gia của chính mình như một hình thức gán nợ.
Chiến lược ngoại giao bẫy nợ của
Trung Quốc đã làm hại nhiều nước nghèo trong thập kỷ qua. Trung Quốc tăng cường
đòn bẩy chính trị và kinh tế trên toàn thế giới do có các quốc gia nghèo khó.
Ví dụ cho điều này thì có nhiều.
Tháng 2 năm ngoái, Trung Quốc đã
điều 11 tàu chiến đến Ấn Độ Dương khi nổ ra khủng hoảng hiến pháp ở Maldives.
Nước này nợ Trung Quốc ít nhất 2 tỉ USD.
Trung Quốc và Ấn Độ đang tranh giành ảnh hưởng trên quốc đảo này.
Tháng 12 năm ngoái, Sri Lanka buộc
phải cho Trung Quốc thuê cảng chiến lược Hambantota trong 99 năm sau khi không
trả được nợ.
Thành phố cảng Mombasa ở Kenya có
thể phải chịu chung số phận sau khi Trung Quốc cho vay 3,8 tỉ USD xây dựng một
tuyến đường sắt.
Năm 2017 Djibouti cho phép Trung
Quốc xây căn cứ quân sự đầu tiên của họ ở nước ngoài. Djibouti phải trả Trung
Quốc 20 triệu USD mỗi năm cho các khoản nợ.
Venezuela hiện đang nằm trong tâm
cuộc khủng hoảng kinh tế, cũng vay mượn 63 tỉ USD từ Trung Quốc trong giai đoạn
2007-2014, Bắc Kinh nhấn mạnh rằng Venezuela trả nợ họ bằng dầu mỏ.
Turkmenistan cũng đã phải cho
Trung Quốc tiếp cận nguồn khí đốt tự nhiên sau khi gặp phải những rắc rối tương
tự.
(Vùng đặc quyền kinh tế, thềm lục
địa Philippines trên) Biển Đông sẽ thành tài sản thế chấp?
Với bất kỳ ai thấy được Vành đai
và Con đường là 1 cái bẫy nợ, thì chiến lược của Tổng thống Rodrigo Duterte
đang gây lo lắng, nhất là việc làm mềm lập trường của ông trong việc bảo vệ chủ
quyền và quyền tài phán của Philippines trong các tranh chấp ở Biển Đông để đổi
lấy các hợp đồng kinh tế trị giá vài tỉ USD với Trung Quốc.
Ông Rodrigo Duterte đã tỏ ra thờ
ơ trước sự xâm nhập của Trung Quốc trên Biển Đông. Gần đây, ông còn nói đùa về
khả năng Philippines trở thành 1 tỉnh của Trung Quốc.
Người phát ngôn Phủ Tổng thống
Harry Roque thì nói, Philippines phải cảm ơn Trung Quốc vì những hòn đảo nhân tạo
họ đã bồi đắp.
Sự chấp thuận như vậy có những hậu
quả thực sự. Hiện nay Trung Quốc đang tìm kiếm một số tài nguyên quan trọng nhất
của vùng đặc quyền kinh tế, thềm lục địa Philippines yêu sách, bao gồm bãi Cỏ
Rong (Reed Bank).
Nếu Philippines không thể khai
thác bãi Cỏ Rong trong vòng 8-10 năm tới, nguồn cung năng lượng trên bán đảo
Luzon sẽ bị cắt đứt, khu vực này sẽ quay lại những đợt mất điện triền miên như
thập niên 1990.
Rõ ràng giao dịch của ông Rodrigo
Duterte với Trung Quốc còn lâu mới đạt tới công bằng. Theo Giáo sư Jay
Batongbacal: "Chúng ta luôn bán quá nhiều, quá sớm trong việc đối phó với
Trung Quốc."
Thậm chí giả sử rằng việc hợp tác
là cần thiết, Trung Quốc đang chiếm đoạt lãnh thổ (thực tế là vùng đặc quyền
kinh tế, thềm lục địa) của Philippines ngay cả khi không có dự án cơ sở hạ tầng
nào bị phá vỡ.
Việc này giống như ngân hàng tịch
thu ngôi nhà của bạn ngay cả khi nó chưa cho bạn vay tiền. Đây phải chăng là một
hình thức thực dân mới?
Trong kinh tế học, chi phí của một
cái gì đó là những gì bạn phải bỏ ra để có được nó.
Nhưng khi nói đến các khoản vay mới
của Trung Quốc, chi phí của nó không chỉ bao gồm lãi suất cao, mà còn những thứ
khác mà Philippines phải bỏ lại cho họ, bao gồm lãnh thổ, tài nguyên thiên
nhiên và chủ quyền.
Các quan chức chính phủ
Philippines nói rằng, chúng ta cần những khoản vay này để có thêm nhiều bè bạn.
Nhưng một tình bạn tốn kém như vậy có ý nghĩa gì?
Một số quan điểm xem ngoại giao bẫy
nợ của Trung Quốc là một hình thức của chủ nghĩa thực dân kiểu mới, hoặc chủ
nghĩa đế quốc chủ nợ." [1]