Một câu trích dẫn nổi tiếng của
Emma Goldman, dịch tạm:
Nếu bầu cử có thể thay đổi được gì, họ sẽ khiến
cho nó trở nên phi pháp.
Báo chí, truyền thông, Facebook khắp thế giới
những ngày gần đây đang sục sôi với sự kiện hàng chục ngàn người tại Hong Kong
xuống đường biểu tình đòi hỏi dân chủ. Tuy nhiên bài viết này sẽ không bàn về sự
kiện đó như hầu hết những gì mọi người đang được cho biết, mà sẽ bàn về hai chữ
“dân chủ”.
“Thượng nhân bàn về ý tưởng
Thường nhân bàn về sự kiện
Phàm nhân bàn về con người.”
– Eleanor Roosevelt (Phu nhân cố
Tổng thống Mỹ Franklin Roosevelt)
Để có thể nói cho tường tận, đầy
đủ về dân chủ thì tôi cần phải viết cả một quyển sách, như có nhiều tác giả đã
viết, nhưng hiện tại thì vẫn chưa có mạnh thường quân nào tài trợ để tôi thực
hiện được việc đó, nên trong khuôn khổ một bài viết dành riêng cho Triết Học Đường
Phố tôi sẽ cố gắng tập trung vào những điểm trọng tâm, vì thế tất nhiên sẽ có
những điểm bị lược bỏ, thiếu sót. Nội dung chính của bài viết này tôi đoán trước
được rằng sẽ trái ngược với quan điểm của 99% độc giả, nên chắc chắn sẽ có người
phản biện; nhưng tôi xin được phép nói trước là có thể mình sẽ không trả lời những
phản biện đó. Lý do? Có thể kiến thức chính trị tôi còn nông cạn nên không đối
đáp được; hoặc cũng có thể tôi trả lời được nhưng đơn giản là không có thời
gian, những ai biết tôi đều biết tôi hiếm khi nào có thời gian. Mọi người hãy
xem đây như một bài tham khảo. Tất cả những hiểu biết tôi đều học được từ những
người giỏi hơn mình; ai thật sự muốn tranh luận thì tôi có gợi ý là không nên
tranh luận với tôi mà nên tranh luận với những người giỏi hơn tôi. Forum tụ họp
của nhóm học giả này – trang tôi đọc mỗi ngày – sẽ được kèm theo ở cuối bài [2]
(họ nói tiếng Anh).
Dân chủ là gì?
Thật sự thì dân chủ là cái gì mà
tôi thấy người người hô hò dân chủ, nhà nhà hô hò dân chủ, thậm chí cả thế giới
cũng hô hò dân chủ, các blogger hô hò dân chủ, các nhà hoạt động chính trị ai
ai cũng hô hò dân chủ? Tôi có cảm giác rằng người ta chẳng biết mình đang hô
hào cho cái gì; phải chăng nhiều khi nghe hai chữ dân chủ có vẻ hay hay và thấy
người khác hô hào thì họ cũng hô hào theo nhưng sự thật thì chưa bao giờ suy ngẫm
về nó hơn một giây (tất nhiên con số một giây này chỉ là một nghệ thuật thậm
xưng). Dân chủ có phải chỉ đơn giản là một xã hội do nhân dân làm chủ? Tất
nhiên là không đơn giản như vậy; chúng ta phải tập suy nghĩ sâu xa hơn. Cách thức
để có được một xã hội do nhân dân làm chủ như vậy thì người ta phải làm gì? Bạn
đã trả lời đúng: Bầu cử. Vấn đề của dân chủ không phải là nó do dân làm chủ hay
vua làm chủ; vấn đề mấu chốt nằm ở việc bầu cử.
1. Dân chủ là đa số thắng thiểu số
Bất kỳ một người có lý trí nào
cũng sẽ đồng ý rằng thành phần những người có tài năng, trí thức, thông minh,
trí tuệ, học rộng hiểu nhiều, kiến thức phong phú,… đều không bao giờ thuộc về
thành phần đa số. Ludwig von Mises có một câu nói từng được đăng trên THĐP,
nhưng đây là lúc nó cần được nhắc lại:
“Tất cả những tiến bộ mà nhân loại
đã đạt được là thành quả có được từ động lực của một nhóm thiểu số nhỏ bé, những
người đầu tiên xa rời tư tưởng và tập quán của đa số, sau đó nhóm đa số mới chấp
nhận sáng kiến của họ. Đưa cho nhóm đa số cái quyền áp đặt nhóm thiểu số phải
nghĩ gì, đọc gì, và làm gì cũng đồng nghĩa với việc đặt dấu chấm hết, một lần
và vĩnh viễn cho sự tiến bộ.”
– Ludwig von Mises, Liberalism
Dân chủ nếu được cường điệu lên
đúng mức thì nó không khác gì một chủ nghĩa bầy đàn xuất phát từ tâm lý bầy
đàn. Dân chủ là một sự ngụy biện argumentum ad populum khổng lồ, một sự ngụy biện
cho rằng cái gì nhiều người nói đúng thì nó là đúng; không có gì sai lầm hơn sự
ngụy biện này. Tiếng Hán có câu “Tam nhân thành hổ” cũng là vì lẽ đó.
2. Dân chủ là 51% được quyền đưa
ra quyết định cho 49% những người còn lại
Ngay cả khi khoảng cách giữa đa số
và thiểu số chỉ cách nhau 2% chúng ta có thể thấy dân chủ đặt ra giới hạn và giết
chết những khả năng như thế nào. Việt Nam hiện nay có hơn 93 triệu người, giả sử
tổng số người bầu cử kỳ này là 50 triệu, bạn thuộc nhóm 24 triệu, lá phiếu của
bạn và lá phiếu của 24 triệu người kia coi như vô ích. Toàn bộ nhóm 24 triệu
người vừa bị nhóm 26 triệu áp đặt ý định. Nếu bạn biết tư tưởng và quan điểm của
mình thuộc về nhóm thiểu số thì việc bầu cử là hoàn toàn vô ích. Ảnh hưởng của
lá phiếu của bạn là 0%. Nếu biết lá phiếu của bạn là vô ích thì bạn có đi bầu
không?
3. Dân chủ giới hạn những khả
năng, tiềm năng, giới hạn sự lựa chọn
Trong một thị trường tự do, không
một ai bị lãng quên, không có nhu cầu thiểu số nào là quá nhỏ đến nỗi không có
người đứng ra cung cấp. Thị trường tự do là một sự một sự phân trung, phi tập
trung. Trong khi dân chủ hay nhà nước thì trái lại, nó là một sự tập trung, tại
một điểm single point of failure, một mô hình “đa cấp”, kim tự tháp, từ trên xuống
dưới; trong khi phân trung là một mô hình mạng lưới, mạng nhện, không có điểm
thất bại duy nhất. Torrent hoạt động dựa trên mô hình này; Bitcoin cũng hoạt động
dựa trên mô hình này. Tôi không biết nói rằng nó là một mô hình bất khả chiến bại
có phải là nói quá không, nhưng tôi cho rằng đây sẽ là mô hình của tương lai.
Trong một thị trường tự do, có cầu
thì sẽ có cung, không phải chỉ nhu cầu của đa số, không phải chỉ nhu cầu của
thiểu số, nhưng bất cứ nhu cầu nào miễn nó hợp luân lý thì nó sẽ có một cái
giá. Trong khi với dân chủ, bạn không thể một cách hợp pháp có được dịch vụ bảo
vệ bởi một nhóm người không dùng tiền của bạn đi giết người nơi xứ khác, để mua
biệt thự, xế khủng, đất đai, địa ốc… Tôi cũng nghĩ rằng dự đoán của Jim Bell sẽ
trở thành sự thật, một khi cryptocurrency và cryptography trở nên phổ biến, đại
trà. Nếu nó thật sự là một điều không thể tránh khỏi như Jim Bell nói, chiến
tranh diện rộng chỉ còn là cái có trong lịch sử. Tới đây thì Google is your
friend, hãy làm quen với Google đi vì tôi sẽ không tiếp tục đi sâu vào hang thỏ
này bởi nó không nằm trong chủ đề chính của bài viết.
Hãy thử hình dung ra viễn cảnh một
xã hội tương lai, nơi luật pháp được cạnh tranh, anh ninh được cạnh tranh, khu
phố này cạnh tranh với khu phố khác… Cạnh tranh không có nghĩa là chiến tranh,
bạo loạn—những sự kiện này không hề miễn phí mà ngược lại, phải tốn kém, rủi ro
rất nhiều, đã làm ăn kinh doanh thì phải hạn chế tốn kém, rủi ro tối đa. Thêm
vào đó, tấn công luôn tốn kém gấp nhiều lần phòng thủ—mà là cạnh tranh dưới
nguyên tắc NAP (Non-Aggression Principle, tạm dịch Nguyên tắc Không Xâm Phạm, một
trong những nguyên tắc cốt lõi của chủ nghĩa tự do, libertarianism).
Pierre-Joseph Proudhon, một triết gia chính trị nổi tiếng người Pháp sinh năm
1809, người đã theo tư tưởng xã hội chủ nghĩa thậm chí còn phát biểu rằng: “Tự
do là mẹ của trật tự, không phải là con.” Hay Gustave de Molinari, một chính trị
gia, kinh tế gia người Bỉ sinh năm 1819 đã từng nhận ra, “Chiến tranh là hệ quả
tự nhien của sự độc quyền; hòa bình là hệ quả tự nhiên của tự do.”
Bạn không thích cần sa, không
thích đồng tính, không thích người khác sở hữu súng, không thích Bitcoin, không
thích tư hữu, không thích polygamy, không thích phá thai,… Không hề chi, bạn cứ
sống ở khu phố Cộng Sản 75 với những người có cùng tư tưởng. Có tới vô số khu
phố với những luật lệ khác nhau cho bạn lựa chọn. Nghe có vẻ viễn vông nhưng thực
tế thì với các công nghệ sea-steading [3], cryptography và 3D printing càng
ngày càng phát triển thì tôi tin rằng đây chính là tương lai mà loài người đang
đi tới.
Một xã hội tự do cho phép chủ
nghĩa xã hội tồn tại bên trong nó. Nhưng một xã hội chủ nghĩa thì không cho
phép tự do tồn tại bên trong nó. Chủ nghĩa tự do có thể bao trùm chủ nghĩa xã hội;
nhưng không có sự ngược lại. Đây là một sự khác biệt quan trọng thể hiện đẳng cấp.
4. “Tại sao anh không đi chỗ khác
đi?”
Đây chỉ là một câu hỏi, không phải
là một lý lẽ logic có thể dùng để phản biện. Đi hay không đi không liên quan gì
tới vấn đề. Và vấn đề ở đây chính là khi một luật lệ được bầu ra một cách dân
chủ, nếu nó xâm phạm vào nguyên tắc NAP thì căn bản là nó đã sai trước. Tại sao
một người phải ra đi khi luật lệ kia mới là cái sai? Bảo người đó đi chỗ khác
cũng giống như bảo một người đang sống trong một khu phố an ninh từ trước tới
giờ đi chỗ khác khi bỗng nhiên có một tên côn đồ mới dọn về. Tên côn đồ mới là
người phải đi chỗ khác.
Trớ trêu thay, nếu bạn muốn người
ta đi chỗ khác chỉ vì họ không đồng ý với luật lệ bạn ủng hộ hay những người bạn
bầu lên thì bạn đã được toại nguyện với não trạng chảy máu chất xám tại Việt
Nam hiện nay, nhân tài đã bỏ nước ra đi hết, nếu vẫn chưa ra đi thì họ cũng
đang tìm cách ra đi. Một đất nước không có nhân tài cũng giống như một thân xác
không có linh hồn. Như Milton Friedman từng nhận xét về việc di cư giữa biên giới
Hong Kong và Trung Quốc, “Hãy nhìn người ta bầu cử bằng chân của họ.” Xem người
Trung Quốc muốn qua Hong Kong—một trong những có nền kinh tế tự do nhất thế giới—hay
ngược lại? Giải pháp không phải là bảo người ta đi chỗ khác; giải pháp chính là
phải cải cách, thay đổi hệ thống vận hành. Thay đổi thì tất nhiên đau đớn,
nhưng nó phải diễn ra nếu chúng ta muốn trưởng thành. Chừng nào mà chúng ta còn
chưa sẵn sàng để thay đổi tư duy, đột phá tư tưởng thì chừng đó chúng ta vẫn
còn đang lê bước với tốc độ của một con rùa, trong khi bầu trời chính là giới hạn
và nó đòi hỏi một sự cất cánh trong nhận thức.
5. Bản chất của dân chủ là những
tầm nhìn ngắn hạn
Các chính trị gia khi muốn có được
số phiếu của đám đông thiếu kiến thức về kinh tế, chính trị, chỉ thấy được những
gì trước mắt, bề nổi, thì tất nhiên họ phải hứa hẹn những điều nghe hấp dẫn, mà
hy sinh những lợi ích lâu dài, đổi lấy những lợi ích ngắn hạn. Giống như một
người nghiện thuốc phiện lên cơn thì phải được thỏa mãn ngay lúc đó, trong khi
giải pháp cần phải làm không gì khác hơn là cai nghiện. Tiến sĩ Hans-Hermann
Hoppe đã lý luận trong cuốn Democracy: The God That Failed (tạm dịch: Dân chủ:
Vị thần đã thất bại) của mình rằng chế độ dân chủ thật ra còn tệ hơn chế độ
quân chủ. Một hệ thống mà phải trông chờ người tốt lên nắm quyền là một hệ thống
yếu kém. Nếu bạn biết quan sát thì bạn sẽ thấy quyền lực rất nhiều khi còn làm
tha hóa cả một người tốt.
6. Định lý Arrow’s impossibility
Định lý này được chứng minh bởi
Tiến sĩ kinh tế Kenneth Arrow trong luận án tiến sĩ của mình và sau đó năm 1951
đã được in thành sách Social Choice and Individual Values. Diễn giải một cách
đơn giản thì định lý này phát biểu rằng: Không thể có một cơ chế bầu cử nào có
thể thỏa mãn 3 tiêu chí công bằng sau:
1. Nếu mọi người đều ưu tiên X thay vì Y thì cả nhóm muốn X
hơn Y.
2. Nếu ưu tiên giữa X và Y không thay đổi (các nhóm khác có
thể thay đổi, vd: X—Z, Y—Z, hay Z—W, thì ưu tiên của cả nhóm chọn X hơn Y vẫn
không thay đổi.
3. Không có “lá phiếu quyết định”, không người nào được quyết
định khi có trường hợp hòa.
7. Bầu cử là trái với luân thường
đạo đức, là phi logic
“Không có sự tàn bạo nào tệ hơn
là bắt buộc một người phải trả tiền cho những thứ hắn không muốn chỉ vì bạn
nghĩ là nó sẽ tốt cho hắn.”
– Robert Heinlein, The Moon is a
Harsh Mistress
Hãy trả lời câu hỏi này, Bạn có
quyền tấn công, sử dụng bạo lực với người khác–trừ các trường hợp tự vệ–không?
Câu trả lời rõ ràng là không. Nhưng khi bạn bầu cử có nghĩa là bạn đang trao
cho chính phủ một quyền bạn không hề có để chính phủ thực hiện những hành động
bạo lực đó đối với người khác; bạn không thể trao cho người khác cái bạn không
có. Nền tảng của mọi chính phủ chính là bạo lực; không có nó thì không một
chính phủ nào có thể tồn tại. Một xã hội chưa trưởng thành là một xã hội sử dụng
bạo lực để giải quyết những vấn đề của nó. Một xã hội trưởng thành là một xã hội
không cần dùng đến bạo lực, thay vào đó, Tự Do được đưa lên ngôi. Tự do mới là
cái chúng ta cần phải đấu tranh, không phải dân chủ.
Tạm kết
Không biết từ khi nào mà hầu như
tất cả mọi người ai cũng đặt tự do và dân chủ ngang hàng, song song nhau. Người
ta không biết rằng cái giá phải trả cho dân chủ chính là tự do. Nói cách khác,
không thể có dân chủ và tự do cùng một lúc. Sự khác biệt giữa dân chủ và tự do
là gì? Dân chủ áp đặt quan điểm của người này lên người khác; tự do thì không.
Bạn có tự do làm những gì mình muốn miễn nó không xâm phạm đến người khác,
không xâm phạm vào nguyên tắc NAP. Một khi đã hiểu rõ về dân chủ, bạn sẽ không
còn cổ động nó một cách vô minh như trước, thậm chí bạn có thể sẽ còn thấy khó
chịu với thực trạng ai ai cũng đang ra sức cổ động nó như những con robot của
văn hóa, “một thực tại ảo đã được phê chuẩn” theo cách dùng từ của Terence
McKenna, và đó cũng là lý do khiến tôi phải viết bài này, vì nếu tôi không viết
thì ai sẽ viết đây khi tôi vẫn chưa phát hiện được một đồng chí người Việt nào
có cùng tư tưởng trong radar của mình. E là còn phải chờ đợi mỏi mòn.